 |
| Κάτοψη του κτίριου της δημοτικής Αγοράς Χαλκίδας. |
Με την ευκαιρία της αυριανής συζήτησης στο Κεντρικό Συμβούλιο Νεοτέρων Μνημείων για τον εκ νέου χαρακτηρισμό του Κτιρίου της Δημοτικής Αγοράς Χαλκίδας, αναδημοσιεύω εδώ το κείμενο της πρωτοβουλίας πολιτών (ΟΠΠΟ ΔΑΧ) για τη διάσωση του.
Θεωρώ χρέος μου να βοηθήσω στη γνωστοποίηση του κόπου συναδέλφων αρχιτεκτόνων, των οποίων η επιστημονική κατάρτιση είναι αναμφισβήτητη.
Αλήθεια πόσοι γνωρίζουμε πότε και πως χτίστηκε η Δημοτική Αγορά;
Η Δημοτική Αγορά κατασκευάστηκε σε δύο οικοδομικές φάσεις:
§ Η πρώτη το 1883 και περιελάμβανε το κτηριακό συγκρότημα σχήματος Π που αναπτύσσεται στις οδούς Ελ. Βενιζέλου – Αρεθούσης – Κριεζώτου. Μπροστά του εκτεινόταν η πλατεία Αγοράς (σχετική φωτο). Από προφορικές μαρτυρίες λέγεται ότι τμήματα των τειχών της πόλης χρησιμοποιήθηκαν για την ανοικοδόμησή της. Ο αρχιτεκτονικός ρυθμός του είναι νεοκλασσικός.
§ Η δεύτερη το 1930 μετά από αρχιτεκτονικό διαγωνισμό και περιελάμβανε το κτήριο επί της οδού Νεοφύτου με τις δύο πτέρυγες που εισέρχονται εντός του αύλειου χώρου της δημιουργώντας ένα περίκλειστο συγκρότημα. Πρόκειται για κτίριο επώνυμης αρχιτεκτονικής. Ο αρχιτεκτονικός ρυθμός του ανάγεται στο κίνημα του μεσοπολέμου με στοιχεία BAUHAUS. Μάλιστα είναι ιδιαίτερα τολμηρή η αρχιτεκτονική σύνθεση – τα τεράστια στέγαστρα από οπλισμένο σκυρόδεμα, υλικό το οποίο μόλις έκανε τα πρώτα του βήματα στην Ελλάδα, μαρτυρούν το πρωτοποριακό εγχείρημα της προβολής των ιδιαίτερων ικανοτήτων του υλικού αυτού.
§ Το συγκρότημα αυτό, παρότι έγινε πιο εσωστρεφές, ποτέ δεν διέκοψε την επαφή του με την πλατεία Αγοράς που εκτείνεται μπροστά του. Οι μνημειακές μαρμάρινες κλίμακες που κατασκευάστηκαν και καταλήγουν στην άσφαλτο σήμερα της οδού Νεοφύτου μαρτυρούν την επικοινωνία αυτή. Άλλωστε η πλατεία Αγοράς φιλοξενούσε το εβδομαδιαίο παζάρι της πόλης.
§ Το ‘πάντρεμα’ των δύο ρυθμών, νεοκλασικού και BAUHAUS είναι ιδιαίτερα επιτυχημένο σε λειτουργικό επίπεδο. Η Αγορά λειτούργησε αρμονικά μέσα στο χρόνο για πολλές δεκαετίες. Αποτέλεσε ζωτικό σημείο για το εμπόριο αλλά και γενικότερα για την κοινωνική ζωή της πόλης. Φιλοξένησε κατά καιρούς το πρώτο μουσείο της Χαλκίδας, το Εργατικό Κέντρο, την Φιλαρμονική του Δήμου, την Αγορανομία , την Τουριστική Αστυνομία. Στα σκαλοπάτια της εκφωνούνταν οι πολιτικοί λόγοι.
§ Το ‘πάντρεμα’ των δύο ρυθμών είναι ιδιαίτερα επιτυχημένο σε αισθητικό – μορφολογικό – κατασκευαστικό επίπεδο. Η ομόφωνη Απόφαση του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων το 2005 για αναγνώριση της μνημειακής της αξίας, οι εισηγήσεις των αρμόδιων μηχανικών του Υπουργείου Πολιτισμού και οι αυτοψίες που πραγματοποίησαν το μαρτυρούν.
§ Το γεγονός ότι αποτέλεσε προϊόν αρχιτεκτονικού διαγωνισμού το 1930 αποδεικνύει και τη σημασία της πολιτικής πράξης της εποχής. Αναλογιστείτε ότι πολύ πρόσφατα η νομοθεσία, θέτει πλέον προϋποθέσεις υποχρεωτικών αρχιτεκτονικών διαγωνισμών σε δημόσια έργα.
§ Η δημοτική αγορά αποτελεί τοπόσημο της πόλης για πάνω από 125 χρόνια διαρκούς λειτουργίας της, μιας πόλης όμως που έχει χάσει πλήρως τον χαρακτήρα και την φυσιογνωμία της. Η Χαλκίδα έχει συνολικά 55 κηρυγμένα νεώτερα μνημεία που ανάγονται στην περίοδο από το 1830 έως σήμερα- αριθμός ιδιαίτερα μικρός για την πλούσια αστική της παράδοση. Διατηρεί στοιχεία μνήμης στις αστικές κατοικίες της περιοχής του Αγ. Δημητρίου και της οδού Γαζέπη που καταλήγει στην Αγορά, στα καταστήματα της οδού Κριεζώτου, στα λίγα μεγαλοαστικά σπίτια της παραλιακής οδού, στα λαϊκά σπίτια της παλιάς συνοικίας του Κάστρου, στις παλιές βιομηχανίες του Αγ. Στεφάνου, στην προσφυγική συνοικία της Νεάπολης, στην εργατική συνοικία από την εποχή της εκβιομηχάνισηςκαι των τούρκικων μνημάτων (περιοχή Ωρίωνος-Πανίδου-Χατζοπούλου) και στα γλυπτά του νεκροταφείου του Αγ. Ιωάννη.
Και το κόστος; Μήπως είναι ασύμφορη η αποκατάσταση της Αγοράς;
Αυτή τη στιγμή δεν έχει παρουσιαστεί από τον Δήμο ή άλλον φορέα καμμία οικονομοτεχνική μελέτη που να θέτει το ζήτημα «κόστος αποκατάστασης» και «βιωσιμότητα επένδυσης». Άρα οποιαδήποτε κουβέντα είναι έωλη, επικίνδυνη και δημιουργεί απλώς εντυπώσεις. Η Αγορά έχει έκταση 7000τ.μ., με σοβαρά δομοστατικά προβλήματα που εντοπίζονται σε συγκεκριμένα μόνο σημεία (π.χ. μπετονένια στέγαστρα) ενώ δεν παρουσιάζονται σοβαρά προβλήματα στατικότητας που απαιτούν ιδιαίτερα κοστοβόρες εργασίες ενισχύσεων, πέραν των συνηθισμένων που απαιτούν τα έργα αποκατάστασης. Δεν απαιτούνται νέες σοβαρές εκσκαφές, ενισχύσεις εδάφους, κατασκευές νέων υπογείων, νέες θεμελιώσεις κ.α. Απαιτούνται συνήθεις ενισχύσεις των τοιχοποιών και των στοιχείων οπλισμένου σκυροδέματος, ξύλινες στέγες, επιχρίσματα, επίστρωση των υπαίθριων τμημάτων, ηλεκτρομηχανολογικές εγκαταστάσεις. Η έκταση της αγοράς είναι γνωστή. Οι εκπτώσεις των διαγωνισμών δημοσίων έργων στη συγκεκριμένη οικονομική συγκυρία επίσης γνωστές. Ας κάνει ο καθένας μας τους υπολογισμούς του...
Μήπως η σημερινή εικόνα της Αγοράς είναι πλασματική;
Οι δημοτικές αρχές εγκατέλειψαν την Δημοτική Αγορά εδώ και πάρα πολλά χρόνια χωρίς να προβαίνουν σε ενέργειες καθαρισμού και φύλαξής της. Την άφησαν να μετατραπεί σε ‘ποντικώνα’. Γιατί άραγε;
Αυτός ο ‘ποντικώνας’ όμως κρύβει όλες τα στοιχεία που την καθιστούν άξια προς διατήρηση. ΕΙΝΑΙ ΟΛΑ ΕΚΕΙ. ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΠΕΤΑΧΤΕΙ ΤΙΠΟΤΑ. Πίσω από τις ταμπέλες, τα σκουπίδια, τις αυθαίρετες τέντες, την στάση του λεωφορείου επί της Νεοφύτου, τις καλύψεις προσόψεων κάποιων καταστημάτων. ΕΙΝΑΙ ΟΛΑ ΕΚΕΙ. ΑΛΗΘΕΙΑ. Τα στοιχεία art deco, τα στοιχεία art nouveu, τα νεοκλασικά στέγαστρα, τα περίτεχνα φωτιστικά σώματα με τους μαιάνδρους, τη συνολική αρχιτεκτονική σύνθεση όλων των χώρων. Μια ματιά στις φωτορεαλιστικές απεικονίσεις παρακάτω και μια επίσκεψη στον χώρο θα σας πείσει.
Και λίγα λόγια για την πλατεία εβδομαδιαίας αγοράς…
Η Πλατεία Εβδομαδιαίας Αγοράς ατύχησε στην πρόσφατη ανακατασκευή της διότι, αυτή, το μόνο που διασφάλισε ήταν ο υπόγειος σταθμός αυτοκινήτων με την είσοδο και έξοδό του. Κατά τα άλλα, αποκόπηκε από την Αγορά και έγινε αφιλόξενος έως και επικίνδυνος τόπος για τους πεζούς με παράνομες ρυθμίσεις σε ράμπες, πεζοδρόμια κ.α. Ο χαρακτήρας της πλατείας όμως καθορίζεται από την γειτνίαση της με την Δημοτική Αγορά. Με αυτήν πρέπει να λειτουργεί ως ένα πολεοδομικό σύνολο όπως γινόταν στο παρελθόν. Αυτό θα επιτευχθεί με κατάλληλη μελέτη ανάπλασής της, με κυκλοφοριακές ρυθμίσεις της οδού Νεοφύτου και των γύρω δρόμων και με κεντρικό ζητούμενο, την αναβίωση ενός δημόσιου χώρου που λειτουργούσε εμπλουτισμένου με εκθεσιακές και συναυλιακές χρήσεις.
Και μερικές ακόμα αλήθειες…
Η Δημοτική Αγορά αποτελεί εξέχον και μοναδικό νεώτερο μνημείο της Χαλκίδας όντας αναπόσπαστο τμήμα της ζωής και της ιστορίας της πόλης τα τελευταία 125 χρονιά. Μας παρέχει πολύτιμες πληροφορίες για τις κοινωνικές και οικονομικές σχέσεις, τον τρόπο ζωής, τις αισθητικές αξίες, την κλίμακα των κτηρίων, τα υλικά των εποχών που κτίσθηκε κλπ. Η διαχείριση της μνήμης μια πόλης μπορεί να αποτελέσει μοναδικό πόλο οικονομικής ανάπτυξης.
Η όποια απόφαση ληφθεί για την τύχη της θα πρέπει να αποτελεί σοβαρή πολιτική πράξη όλων μας. Και ως τέτοια θα πρέπει κατ’ αρχήν να είναι γενναία και αληθινή ώστε να κουβαλά τις ευθύνες που της αρμόζουν. Οποιοσδήποτε διάλογος εξαντλείται στην φρασεολογία ‘ποντικώνας’-κατεδάφιση είναι τουλάχιστον επικίνδυνος, προσβάλλοντας κατ’ αρχήν την ίδια την ιστορία του συγκροτήματος της Αγοράς.
Θέση της Ομάδας Πρωτοβουλίας Πολιτών για την Διάσωση και Επαναλειτουργία της Δημοτικής Αγορά Χαλκίδας
Επειδή η πολιτική βούληση της πλειοψηφίας των δημοτικών παρατάξεων είναι υπέρ της κατεδάφισης της ΔΑΧ θεωρούμε επιβεβλημένη την προστασία της από την πολιτεία και το ΥΠΠΟ με την κήρυξή της ως διατηρητέο μνημείο. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα είναι δυνατές οποιεσδήποτε επεμβάσεις για τον εκσυγχρονισμό της και την προσαρμογή της στις σύγχρονες απαιτήσεις. Όλοι μας θέλουμε να ξαναζωντανέψει ο χώρος αυτός και να ενταχθεί πάλι στην πόλη. Στην περίπτωση όμως της κατεδάφισης, που με πολύ τέχνη μεθοδεύεται, θα σβήσει αυτό το σημαντικότατο τεκμήριο της νεότερης ιστορίας της. Οποιοδήποτε δε νέο κτήριο θα είναι κατά πολύ υποδεέστερο από αυτό που θα μπορούσε να είναι λαμβάνοντας υπ΄όψη τις δύο ιστορικές φάσεις του υπάρχοντος.